ThS.BS Nguyễn Nhật Quỳnh
Hen phế quản vẫn là một trong những bệnh hô hấp mạn tính phổ biến, song tỉ lệ kiểm soát bệnh tại Việt Nam còn thấp, đặt ra yêu cầu phải tổ chức quản lý hen từ tuyến y tế cơ sở, nơi bác sĩ gia đình (BSGĐ) có vai trò chính yếu.
Thực hành Y học Gia đình (YHGĐ) dựa trên nguyên lý bệnh nhân là trung tâm, chăm sóc trong suốt vòng đời, đồng thời lồng ghép trong bối cảnh gia đình và cộng đồng. Ngay tại trạm y tế, Bác sĩ gia đình khi tiếp cận chăm sóc bệnh nhân sẽ lập hồ sơ sức khỏe cá nhân–gia đình, đánh giá nguy cơ theo hệ cơ quan và vòng đời, xây dựng kế hoạch can thiệp ưu tiên dựa trên mô hình bio–psycho–social và ICE: Idea, Concern, Expectation (Suy nghĩ-Lo lắng-Kỳ vọng) của bệnh nhân. Cách tiếp cận toàn diện này giúp phát hiện sớm nguy cơ hen, chẩn đoán sớm bệnh hen, theo dõi quản lý liên tục và phối hợp kịp thời với chuyên khoa khi cần.
Một trường hợp cụ thể như Anh B., 34 tuổi, công nhân cắt gỗ tại quận Bình Tân, hút thuốc 32 gói-năm và thường xuyên hít bụi gỗ, gần đây xuất hiện ho khan, nặng ngực thành cơn và khó thở về đêm 2–3 lần/tuần, thường thức giấc lúc 3–4 giờ sáng vì khò khè; anh thường tự mua thuốc tại tiệm thuốc tây salbutamol chỉ đỡ 15–20 phút rồi tái phát. Gia đình gồm vợ vừa mới mất việc và con trai 5 tuổi hay viêm mũi xoang. Điểm Family APGAR 4/10 cho thấy hỗ trợ gia đình kém, còn phân tích SCREEM chỉ ra khó khăn kinh tế (thu nhập < 8 triệu đồng/tháng) và môi trường nghề nghiệp ô nhiễm. Tại trạm y tế phường, bác sĩ gia đình khai thác ICE: anh cho rằng mình “yếu phổi vì bụi”, lo sợ mất việc nếu phải nghỉ lâu và kỳ vọng giảm nhanh cơn khó thở với chi phí thấp. Bác sĩ gia đình đánh giá triệu chứng, sử dụng các công cụ có sẵn, cho thử điều trị ICS–formoterol sẵn có tại tuyến cơ sở và được bảo hiểm y tế chi trả, đồng thời tư vấn bỏ thuốc, giảm bụi gỗ nghề nghiệp, hỗ trợ tâm lý và kết nối trợ cấp xã hội. Trường hợp này chứng minh rằng xác định yếu tố thúc đẩy, củng cố hành vi và can thiệp xã hội–gia đình quan trọng không kém kê đơn thuốc.
Về điều trị, khuyến cáo hiện hành hướng tới cá thể hóa: chọn phác đồ dựa trên kiểu hình (dị ứng, eosinophil cao, béo phì…), nguy cơ cơn hen cấp, khả năng chi trả và cả mong muốn người bệnh. Việc quản lý toàn diện thông qua quá trình tham vấn—video hướng dẫn thao tác thuốc hít, tư vấn công dụng thuốc, các điều cần nhớ khi lên cơn hen—giúp bệnh nhân chủ động kiểm soát hen, giảm nhập viện và phòng ngừa nguy cơ tắc nghẽn đường thở cố định. Với Bác sĩ gia đình, việc tư vấn dựa trên lý thuyết thay đổi hành vi, lặp lại ở mỗi lần khám, sẽ củng cố động lực dài hạn cho bệnh nhân.
Thông điệp muốn nhấn mạnh rằng BSGĐ là chiếc cầu nối giữa bệnh nhân và chuyên khoa, nơi khởi đầu quá trình đánh giá nguy cơ, lập kế hoạch và theo dõi lâu dài. Khi chúng ta kết hợp y học chứng cứ với hiểu biết bối cảnh gia đình–xã hội, trao quyền cho bệnh nhân qua giáo dục và hỗ trợ hành vi, quản lý hen không chỉ dừng ở việc cắt cơn mà còn hướng tới chất lượng sống bền vững. Nhân viên y tế tuyến cơ sở, với công cụ đúng và cách nhìn YHGĐ, hoàn toàn có thể biến thách thức hen phế quản thành câu chuyện thành công ngay trong cộng đồng mình phục vụ.
Để lại bình luận cho bài viết này